روانشناسی صنعتی و سازمانی چیست؟
همه ما اصطلاحاتی مانند روانشناسی بالینی، روانشناسی سلامت، روانشناسی بالینی کودک و نوجوان و …. را شنیده‌ایم. اما کمتر با روانشناسی صنعتی و سازمانی (psychology industrial-organizational) آشنا هستیم. روانشناسی صنعتی و سازمانی به مطالعه رفتار انسان در محیط کار میپردازد. روانشناسان صنعتی و سازمانی فرهنگ سازمان، رفتار کارکنان و فرآیندهای کاری یک شرکت را مطالعه و ارزیابی میکنند و برنامه ها و اقداماتی را برای بهبود عملکرد کارکنان و عملکرد سازمانی ایجاد یا توصیه میکنند.
روانشناسی صنعتی و سازمانی چیست؟
روانشناسی صنعتی و سازمانی مطالعه و کاربرد مفاهیم و شیوه های روانشناختی برای یک شرکت یا سازمان و نیروی کار آن است. این بدان معناست که روانشناسان صنعتی و سازمانی به شرکت ها و سازمانها کمک میکنند تا با بهبود استراتژی های ارزیابی سلامت سلامت روان، استخدام شایسته محور، آموزش و توسعه، کانونهای ارزیابی و کانون های توسعه، شناسنامه شغلی، ارگونومی سازمانی، برنامه های انگیزشی محور کارکنان و… کارایی خود را به حداکثر برسانند. میتوان روانشناسی صنعتی – سازمانی را دارای دو جنبه اصلی در نظر گرفت:
روانشناسی صنعتی
جنبه صنعتی روانشناسی صنعتی و سازمانی این است که سازمان یاد بگیرد چگونه افراد را به بهترین نحو با نقش های شغلی خاص مطابقت دهد. افرادی که در این زمینه کار میکنند ممکن است ویژگی های کارکنان را ارزیابی کنند، سپس این افراد را با مشاغلی که احتمالا در آنها عملکرد خوبی دارند مطابقت دهند. سایر تمرکزهای اصلی که بر روی جنبه صنعتی روانشناسی صنعتی و سازمانی قرار میگیرد شامل آموزش کارکنان، توسعه استانداردهای عملکرد شغلی و اندازه گیری عملکرد شغلی است که بهتر است توسط مرکز مشاوره روانشناسی صنعتی و سازمانی با تیمی کامل متشکل از منتورهای منابع انسانی و رفتار سازمانی صورت بگیرد.
روانشناسی سازمانی
جنبه سازمانی روانشناسی صنعتی سازمانی بیشتر بر درک چگونگی تاثیر سازمان ها بر رفتار فردی متمرکز است. ساختارهای سازمانی، هنجارهای اجتماعی، سبک های مدیریت و انتظارات نقش، همگی عواملی هستند که میتوانند بر نحوه رفتار افراد در سازمان تأثیر بگذارند. در حال حاضر روابط بین فردی یکی از نکات بسیار پر رنگ و چالش بر انگیز واحدهای های منابع انسانی است که تیم روانشناسی سازمانی اینجامکث در این چند سال با این گونه موارد زیاد برخورد کرده است.
هدف روانشناسی صنعتی سازمانی چیست؟
اهداف روانشناسی صنعتی سازمانی به محل کار یک روانشناس صنعتی بستگی دارد. این اهداف میتواند شامل:
- رشد سازمان
- مدیریت استعداد
- تجزیه و تحلیل سرمایه انسانی
- تجزیه و تحلیل نیروی کار
- علم منابع انسانی
- جانشین پروری
- مدیریت سرمایه انسانی باشد.
- ارزیابی عملکرد و توسعه پرسنل باشد.
پیشنهاد میدهیم انجام دهید: تست آنلاین و رایگان هوش چند گانه گاردنر
تازه های روانشناسی صنعتی و سازمانی
اساسا روانشناسان صنعتی و سازمانی میتوانند به کسب و کارها در استخدام و انتخاب افراد مناسب، رشد برنامه های آموزشی و راه‌هایی برای بهبود عملکرد کارکنان و ایجاد انگیزه و ساختارهای سازمانی کمک کنند. بنابراین کارکنان در کار شادتر و بهره‌وری بیشتری خواهند داشت و تعادل بین کار و زندگی را حفظ خواهد شد. همچنین برای تاثیرگذاری بر بسیاری از بخش های یک شرکت یا سازمان، روانشناسان صنعتی و سازمانی از اصول روانشناختی در کارهای روزمره خود استفاده میکنند. برای توسعه برنامه های آموزشی، یک روانشناس صنعتی و سازمانی از درک خود از شناخت و یادگیری، روابط بین فردی و تاثیر یادگیری قبلی کارکنان استفاده میکند. در حقیقت یکی از اهداف روانشناسی صنعتی و سازمانی این است که با درک انگیزه های درونی و بیرونی و انتظارات کارکنان به شرکت کمک کند تا کارکنان را راضی و سازنده نگه دارد.
روانشناسی صنعتی و سازمانی در چه حوزه هایی به شرکت ها کمک میکند؟
روانشناسان صنعتی و سازمانی با بخش منابع انسانی سازمان کار میکنند، رفتار کارکنان را در محیط کار مشاهده کرده، جریان کار و شیوه های سازمانی را ارزیابی و فرصت های بهبود را شناسایی میکنند. انجمن روانشناسی صنعتی و سازمانی 6 حوزه کلیدی را معرفی میکند که روانشناسان صنعتی-سازمانی روی آنها تمرکز میکنند که برای کارمندان و مشاغل “نقش حیاتی” دارند:
مدیریت تغییر
استخدام و یا تعدیل نیرو، فرآیندهایی هستند، که مدیریت نادرست آن میتواند موجب آسیب به بودجه سازمان شود و ضررهایی را به همراه داشته باشد. از این رو روانشناسان صنعتی و سازمانی به عنوان مشاور در دوره های تعدیل یا استخدام، کار میکنند. فرهنگ سازمانی یک شرکت را مدیریت کرده و روش های استخدام و تعدیل منصفانه و کارآمد را ایجاد میکنند. در حقیقت روانشناسان صنعتی به بخش منابع انسانی در توسعه فرآیندهای استخدام و انتخاب پرسنل کمک میکنند. این شامل ایجاد آگهی‌های شغلی، تعریف صلاحیت‌های کلیدی برای هر موقعیت شغلی و توسعه شیوه های ارزیابی‌های انتخاب میشود. در مجموع سازمان باید افرادی را استخدام کند که به بهترین وجه با موقعیتهای سازمانی تناسب داشته باشند و برنامه‌‌هایی را برای آموزش و حفظ بهترین کارکنان شرکت ایجاد کند که این فرآیند نیازمند یک روانشناس صنعتی و سازمانی است.
آموزش و پیشرفت کارکنان
روانشناسان صنعتی و سازمانی تحلیل‌های شغلی را انجام میدهند که به موجب آن مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای انجام مؤثر یک کار خاص تشخیص داده میشود. اطلاعات و بینش بدست‌آمده از این تحلیل‌‌ها برای توسعه و ارزیابی برنامه های آموزشی و پیشرفت مهارت های کارکنان استفاده میشود.
رضایت کارکنان از زندگی کاری
این حوزه از روانشناسی صنعتی با رضایت، انگیزه، سلامت، ایمنی و رفاه کارکنان سروکار دارد. در این راستا نقش روانشناس، ارزیابی رفاه و شادی کارکنان در محل کار و یافتن راه‌هایی برای بهبود محیط کار و در صورت لزوم اجرای برنامه های تعادل بین کار و زندگی است. این حوزه شامل ایجاد توانمندسازی کارکنان و برنامه های رضایت شغلی و تلاش هایی برای کاهش استرس، فرسودگی شغلی و … میشود. یک روانشناس صنعتی و سازمانی میتواند به وضعیت نگاه کند و ایده‌های ملموس، راه هایی برای بهبود انگیزه کارکنان و غلبه بر ناامیدی که کارمندان به دلیل عدم افزایش حقوق احساس میکنند، ارائه دهد.
مدیریت اجرایی
روانشناسان صنعتی با توسعه و انجام ارزیابی های عملکرد، شناسایی شکاف های مهارتی و ارائه بازخورد و توصیه‌ها به سازمانها در اندازه‌گیری و مدیریت عملکرد کارکنان کمک میکنند. اطلاعات به دست آمده از این ارزیابی‌ها اغلب برای اطلاع رسانی درباره تصمیم‌گیری ها در مورد پاداش و ترفیع استفاده میشود.
توسعه و مدیریت سازمانی
این حوزه از روانشناسی سازمانی به ساختار و عملکرد سازمانی مربوط میشود. یک سازمان باید یک روانشناس صنعتی را برای تعیین میزان کارآمدی، بهره‌وری و سودآوری سازمان و کمک به مسائل مربوط به فرهنگ سازمانی و تغییرات ساختاری در شرکت استخدام کند.
سنجش
روانشناسان صنعتی و سازمانی برای سنجش دانش و مهارت های شغلی، شخصیت و سایر عوامل مؤثر بر عملکرد کارکنان و کارکنان بالقوه، آزمایش‌ها و ارزیابی هایی ایجاد میکنند.
روانشناسان صنعتی و سازمانی چه مشاغلی پیدا میکنند؟
نمونه ای از عناوین شغلی که روانشناسان صنعتی و سازمانی در آن مشغول به کار میشوند، شامل موارد زیر است:
- کارشناس مدیریت استعداد
- کارشناس رشد سازمانی / مدیریت
- تحلیلگر رفتار
- کارشناس / مدیر تحقیقات منابع انسانی
- پژوهشگر
- آموزش و توسعه
- روانشناس پرسنل
- روان سنجی
- مدیر کسب و کار
- کارشناس انتخاب و ارزیابی
روانشناسان صنعتی-سازمانی اغلب در بخش تحقیق و توسعه علمی کار میکنند و به دنبال آن اغلب در موقعیتهای زیر استخدام میشوند:
- کالج ها، دانشگاه ها و مدارس حرفه ای
- خدمات مشاوره مدیریت، علمی و فنی
- شرکت ها و سازمان های خصوصی
روانشناسی صنعتی و سازمانی چه فوایدی دارد؟
روانشناسی صنعتی نقش مهمی در ایجاد و حفظ محیط کاری مساعد و بهینه سازی کارایی انسانی و سازمانی دارد. مزایای استفاده از روانشناسی صنعتی در محیط کار شامل موارد زیر است:
- استراتژی و روش های استخدام بهبود یافته
- انتخاب پرسنل کارآمد
- افزایش بهره‌وری کارکنان
- سطوح رضایت شغلی بالاتر
- محیط کار بهتر
- تعادل زندگی کاری
- همکاری بیشتر در محل کار
روانشناسی صنعتی و سازمانی در ایران
رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی در ایران به عنوان رشته ای درحال رشد درنظر گرفته میشود. این رشته نیازمند کار بیشتر است و درنتیجه پتانسیل رشد بالایی دارد. بازار کار روانشناسی صنعتی و سازمانی در ایران نیز به طور روزافزونی در حال افزایش است. یکی نقاط قوت روانشناسی صنعتی و سازمانی تمایل بیشتر نیروی جوان به سمت مطالعه بیشتر این رشته است. نقاط ضعف روانشناسی صنعتی و سازمانی در ایران، شامل موارد زیر میشود:
- عدم آگاهی کافی مدیران از این رشته
- قرار نگرفتن نام این رشته، در لیست موقعیت های شغلی مورد نیاز سازمان ها محیط های کاری
- کمبود متخصصان سطوح بالا
- عدم وجود تحصیلات تکمیلی به ویژه در سطح دکترا
- عدم دسترسی علاقمندان این رشته به منابع دست اول مانند: کتاب، مجلات علمی، آزمونها و …
نویسنده: بیتاپیربوداقی
منابع:
- betterteam.com
- snhu.edu
- marianuniversity.edu
- verywellmind.com
- apa.org
- شکرکن، حسین. روانشناسی صنعتی و سازمانی، تعریف، گستره، وجوه مشخصه، فرصتها، چالشها، تهدیدها و چارهجوییها.
